Είναι γνωστό ότι οι σοφοί μας πρόγονοι αξιοποιούσαν έξυπνα τις χαρές του τραπεζιού, αλλά και τα μικρά μυστικά της απόλαυσης του οίνου. Είχανε κατασκευάσει λοιπόν διάφορα απίθανα σκεύη για να δοκιμάζουν τα γνωστά κρασιά της αρχαιότητας, αποδεικνύοντας το πολυμήχανο και εφευρετικό τους πνεύμα. Πανέμορφοι αμφορείς, υδρίες, κύπελλα, κρατήρες, οινοχόοι, κάνθαροι, και δουλεμένοι κύλικες εντοπίσθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη, φανερώνοντας άθελά τους σε εμάς τους νεοέλληνες, την τεράστια ευθύνη για την συνέχιση αυτής της μοναδικής και μεθυστικής μας ιστορίας. Μπορεί να μας κληροδότησαν τον Παρθενώνα και την θεωρία των ατόμων, αλλά παράλληλα μας δίδαξαν να ζούμε όμορφα και φυσικά με γνήσιες Διονυσιακές γιορτές, σεβόμενοι τα σοφά αποφθέγματα και ρητά των Συμποσίων, που έμειναν ανάγλυφα στην ιστορία.


Σίγουρα θα θυμάστε τα γνωστά ρητά της αρχαιότητας. Ίσως όμως να μην έχετε ακούσει ποτέ για το ρυτόν. Πρόκειται για ένα ποτήρι που μόλις το γέμιζες, έπρεπε αμέσως να το αδειάσεις και μάλιστα μονορούφι. Ο λόγος ήταν ότι ήταν τρύπιο και από τις δύο μεριές. Τα ρυτά κατασκευασμένα από αργίλιο με διαφόρους παραστάσεις, είχαν σχήμα που θύμιζε κεφαλή αγριόχοιρου. Το πάνω μέρος και ο τράχηλος, κατέληγαν σε ένα οριζόντιο άνοιγμα, ενώ στο κάτω μέρος του ρύγχους είχε μία τρύπα. Αυτός που έπινε κρατούσε το ποτήρι σε κάποια απόσταση από τα χείλη του ενώ έπρεπε να είναι μονίμως ξαπλωμένος για να το χρησιμοποιήσει. Έτσι από την οπή του ρύγχους ανέβλυζε σαν ανεστραμμένο σιντριβάνι ο οίνος που σέρβιρε συνεχώς ο οινοχόος .


Όμως στα γλέντια της αρχαιότητας, συναντούμε και την άμυστιν. Το κύπελλο αυτό ονομάστηκε έτσι γιατί έπρεπε να πιείς το περιεχόμενο αμυστί, χωρίς δηλαδή να πάρεις αναπνοή. Ένας άδειαζε την άμυστιν, ενώ οι άλλοι τραγουδούσαν στοίχους σε ορισμένο χρονικό διάστημα. Έπιναν δηλαδή κρασί με προθεσμία. Τα κύπελλα εμφανίζονταν στο τέλος περίπου του γεύματος, όπου όλοι σηκώνονταν και άρχιζαν οι προπόσεις. Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος περιγράφει την στιγμή της προσκόμισης του οίνου, της έναρξης της κρασοκατάνυξης ως εξής:


“… Τώρα το τραπέζι απαστράπτει από καθαριότητα, όλοι έχουν πλυμένα χέρια και τα ποτήρια λαμποκοπούν. Οι συμπόται είναι στεφανωμένοι και κάποιος προσφέρει ένα κύπελλο κρασί με μεθυστική μυρωδιά. Ο κρατήρ είναι εκεί, γεμάτος από τη πηγή της χαράς. Ένας άλλος κρατεί το ποτήρι του σηκωμένο και ορκίζεται ότι δεν θα το αφήσει χωρίς να το τιμήσει… Το κρασί, ένα κρασί λεπτότατο, αρωματίζει στο διάβα του όλα τα δοχεία. Μέσα σε όλα αυτά, η μοσχοβολιά του θυμιάματος γαργαλίζει ηδονικά όλα τα ρουθούνια. Η χαρωπή τράπεζα είναι γεμάτη από τυρί, από μέλι και από χρυσόξανθα ψωμιά. Ο βωμός που υψώνεται εις το μέσον της σάλας είναι καταστόλιστος από άνθη. Όλο το σπίτι αντηχεί από μουσική και τραγούδια. “


Οι προσκλήσεις για τα πάρτι απευθύνονταν μόνο σε ένα άτομο. Καθένας όμως μπορούσε να φέρει μαζί του έναν ή περισσότερους φίλους του, συνήθεια που δεν άρεσε σε κανένα οικοδεσπότη. Έτσι οι απρόσκλητοι συνδαιτυμόνες που συμμετείχαν στα γεύματα της αρχαιότητος λόγω διαφόρων γνωριμιών ονομάζονταν σκιές.


Μια μέρα που ο Σωκράτης έπεισε τον Αριστόδημο να έρθει στο τραπέζι του Αγάθωνα απρόσκλητος, εκείνος δέχθηκε και ξεκίνησαν μαζί το γεύμα. Ο Σωκράτης καθυστέρησε, αφού άρχισε να φιλοσοφεί με τους περαστικούς στο δρόμο. Έτσι μπήκε ο Αριστόδημος πρώτος και καλύτερος στο γεύμα του Αγάθωνα, ενώ ο Πλούταρχος σημειώνει: Το ίδιο συμβαίνει με τη σκιά η οποία προηγείται του σώματος, όταν το φως έρχεται από πίσω …Σήμερα όπου ακούγεται ότι θα γίνει κάποια γευσιγνωσία, μαζεύονται πολλές διψασμένες και προβληματιζόμενες σκιές. Μόνο που στις μέρες μας δεν θεωρούνται πια σκιές, αλλά οι … της προσκολλήσεως!


Παρόλα αυτά σε κάθε σύγχρονη γευσιγνωσία συμμετέχει άθελά του και ο αθάνατος ο γέρο-Όμηρος ο οποίος με τις ανεπανάληπτες γραφές του, ήταν γνώστης του κρασιού στις μυθικές περιγραφές του …


Είναι γεγονός ότι η έννοια του οίνου τόσο στην Ηλιάδα όσο και στην Οδύσσεια εξέφραζε πάντα συντροφική εγκαρδιότητα, ευωχία και φιλική διάθεση απέναντι στον ναυαγό ή τον ταξιδιώτη, ενώ ως σπονδή αποτελούσε μόνιμη και σιωπηλή επίκληση του θείου. Ειδικά στο Ομηρικό διαιτολόγιο, που ήταν υποταγμένο στο μέτρο, οι ήρωες παρουσιαζόταν ως οινοπότες και όχι απλοί υδροπότες. Μόνιμη εξάλλου ήταν και η προσπάθεια του ποιητή να διαχωρίσει τον οινοπότη από τον… οινοβαρή, με τελική συνέπεια την σχεδόν θριαμβευτική απόσπαση του οίνου από την μέθη.


Κρασί δέχθηκε ο Οδυσσέας στο νησί των Φαιάκων, στο νησί της Καλυψώς, αλλά και στο ταπεινό καλύβι του Εύμαιου. Αντίθετα στη χώρα των Λαιστρυγόνων που θεωρούν εχθρό κάθε ξενόφερτο, ο βασιλιάς της Ιθάκης έφτασε και έφυγε …άοινος


Κρασί και μάλιστα πολύ εκλεκτό δέχεται και σήμερα και ο σύγχρονος Έλληνας καταναλωτής από πολλούς και καλούς οινοποιούς της χώρας με την σιγουριά ότι απολαμβάνοντάς το δεν θα μείνει άοινος, άλλα άφωνος από την ανέλπιστη ποιότητά του! …


Δρ Δημήτρης Χατζηνικολάου,
Οινολόγος

30/1/2012